บอกไซต์ (Bauxite)

Bauxite

ชื่อแร่

มาจากแหล่งกำเนิดที่เมืองบอกซ์ (Baux) ประเทศฝรั่งเศส

คุณสมบัติทางฟิสิกส์

เป็นสารผสม มีลักษณะเป็นเม็ดกลม ๆ ขนาดเม็ดถั่วเขียว หรืออาจถึงขนาดผลส้ม มวลก้อนหรือเหมือนดินก็มี เนื้อด้านคล้ายดิน สีขาว เทา เหลือง และแดง ปกติสีคล้ายสนิมเหล็ก ความแข็ง 1-3 ความถ่วงจำเพาะ 2-2.55 ชนิด โปร่งแสงมักไม่ค่อยพบ วาวคล้ายดิน

คุณสมบัติทางเคมี

เป็นสารผสมของไฮดรัสอะลูมินัมออกไซด์ในสัดส่วนต่าง ๆ กัน บอกไซต์ไม่ใช่แร่ และควรจะใช้เป็นชื่อหินมากกว่า ส่วนประกอบหลักของบอกไซต์ได้แก่ กิบบ์ไซต์ (gibbsite:Al(OH3)) เบอร์ไมต์ (boehmite: ϒAIO(OH)) และไดอะสปอร์ (diaspore; ∝AIO(OH)) ตัวหนึ่งตัวใดอาจเป็นองค์ประกอบหลักก็ได้

ลักษณะเด่นและวิธีตรวจ

ดูลักษณะที่เป็นเม็ดกลม ๆ ไม่หลอมละลายและไม่ละลายน้ำ ลักษณะที่เด่นก็คือ เหมือนดินหรือหินที่เรียกกันว่า “ศิลาแลง” (laterite)

การเกิด

มีกำเนิดแบบแหล่งแร่ชะละลายสะสม (supergene deposit) ในเขตกึ่งร้อนถึงเขตร้อน โดยมีการผุสลายและซึมชะซิลิกาออกไปจากหินที่มีอะลูมิเนียมหรือที่มีพวกแอลคาไล เช่น โซเดียม โพแทสเซียม แมกนีเซียม และแคลเซียม ประกอบอยู่ นอกจากนี้ ยังอาจมาจากการผุสลายของหินปูนที่มีดิน มักเกิดในลักษณะตกตะกอนเป็นเม็ด ๆ อาจเกิด ณ ที่เดิมจากหินต้นกำเนิดโดยตรงหรือถูกพัดพามาสะสมในชุดหินตะกอน แหล่งศิลาแลงที่เกิดในเขตร้อนจะประกอบด้วยไฮดรัสอะลูมิเนียมและเหล็กออกไซด์เป็นส่วนใหญ่ ซึ่งจะมีส่วนประกอบ ผันแปรต่าง ๆ กันในแต่ละแหล่ง และหลายแหล่งเป็นแหล่งมีคุณค่าที่ให้อะลูมิเนียมและเหล็ก

แหล่ง

ประเทศไทย ยังไม่พบ

ต่างประเทศ แหล่งบอกไซต์ขนาดใหญ่ พบ ที่เมืองบอกซ์ ประเทศฝรั่งเศส ส่วนแหล่งผลิตหลัก อยู่ที่ประเทศออสเตรเลีย บราซิล อินเดีย จีน กินี อินโดนีเซีย และจาเมกา แหล่งใหญ่อื่น ๆ มีที่ประเทศรัสเซีย ซูรินาเม เวเนซุเอลา คาซัคสถาน กายอานา กรีซ เซียร์ราลีโอน กานา บอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา ฮังการี อิหร่าน ฝรั่งเศส และ สหรัฐอเมริกา เป็นต้น

ประโยชน์

เป็นสินแร่ของอะลูมิเนียม ผลผลิตร้อยละ 85 ใช้เป็นสินแร่อะลูมิเนียม ด้วยสมบัติที่มีน้ำหนักเบาและรับแรงได้สูงจึงใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง ไม่ว่าจะในรูปอะลูมิเนียมแผ่น ท่อ ผลิตภัณฑ์ชิ้นหล่อซึ่งล้วนใช้ในอุตสาหกรรมรถยนต์ เครื่องบิน และรถราง เนื่องจากน้ำหนักเบา นอกจากนี้ใช้ทำเครื่องใช้ในครัวเรือน ที่ใส่อาหาร อะลูมิเนียม เริ่มเข้าทดแทนทองแดงในงานส่งกระแสไฟฟ้า อะลูมิเนียมผสมโลหะอื่น ๆ ได้ดี เช่น ทองแดง แมกนีเซียม สังกะสี นิกเกิล ซิลิคอน เงิน และดีบุก และยังใช้ในการทำสี อะลูมินัมฟอยด์ และเกลืออะลูมิเนียม ปริมาณการใช้บอกไซต์ในอันดับรองลงมา คือ การผลิตอะลูมินา (Al2O3) สําหรับใช้เป็นผงขัด และวัสดุทนไฟ (ผงอะลูมิเนียม (Al2O3)) ซึ่งได้จากแร่นี้ ใช้ขัดมันได้ดีและใช้กันมาก เพราะมีความแข็งถึง 9 และดินที่มีอะลูมินาสูง (high alumina clay) จะทำให้ดินนั้นทนไฟสูงขึ้น