แกรไฟต์ (Graphite)

Graphite

ชื่อแร่

มาจากภาษากรีกว่า “graphcin” แปลว่าเขียน เพราะใช้เป็นดินสอสำหรับเขียนนั่นเอง บางครั้งจึงเรียกว่า “แร่ดินสอดำ”

คุณสมบัติทางฟิสิกส์

ผลึกอยู่ในระบบสามแกนราบ ลักษณะผลึกเป็นแผ่นหนารูปหกเหลี่ยม มักพบในลักษณะมวลของริ้วแผ่นบางหรือเป็นเกล็ด และอาจพบลักษณะแผ่แบบรัศมีหรือมวลเม็ดได้ สีและสีผงเป็นสีเทาเข้มถึงดำ ความแข็ง 1-2 ใช้มีดตัดหรือเฉือนได้ ริ้วแผ่นบางจับโค้งงอได้แต่ไม่คืนตัว ความถ่วงจำเพาะ 2.23 ทึบแสง วาวแบบโลหะหรือวาวคล้ายดิน แนวแตกเรียบ 1 แนวสมบูรณ์

คุณสมบัติทางเคมี

สูตรเคมี C ถ้าให้ความร้อนจัดเกินจุดเผาไฟก็จะไหม้เช่นกัน ปกติอาจกล่าวได้ว่าไม่หลอมละลาย ไม่ละลายในกรด

ลักษณะเด่นและวิธีตรวจ

น้ำหนักเบาผิดปกติจากแร่โลหะ คะเนด้วยมือก็ทราบ ริ้วแผ่นบาง อ่อนจนเล็บขูดเข้า ถูลื่น ๆ มือและดำติดมือ สีแร่คล้ายแร่โมลิบดีในต์ แต่สีผงต่างกัน เห็นได้ชัดเจน เพียงขูดบนแผ่นกระเบื้องเคลือบหรือกระดาษมันก็ได้จะเป็นสีเทาเข้มถึงดำ ส่วนแร่โมลิบดีในต์สีผงเป็นสีเทาออกไปทางเขียว

การเกิด

มักพบในหินแปร เช่น หินอ่อน หินชีสต์ และหินไนส์ บางครั้งก็พบฝังประหรือกระจัดกระจายอยู่ในหิน กรณีเช่นนี้ แร่แกรไฟต์มักเกิดจากกระบวนการแปรสภาพของหินที่มีเนื้อคาร์บอน หรือเนื้อถ่าน และมีต้นกำเนิดจากพวกสารอินทรีย์ แร่แกรไฟต์พบในสายแร่น้ำร้อน เกิดร่วมกับแร่อื่น ๆ เช่น ควอตซ์ ไบโอไทด์ ออร์โทเคลส และทัวร์มาลีน มักเติมเข้ามาจากหินท้องที่ที่มีคาร์บอนสูงในช่วงที่เกิดกระบวนการแปรสภาพในบริเวณนั้น นอกจากนี้ ยังพบในหินอัคนีหลายชนิด เช่น หินบะซอลต์ หินเนฟิลีนไซอีไนต์ และหินเพกมาไทต์ ตลอดจนพบเป็นก้อนทรงมนในหินอุกกาบาตเนื้อเหล็กด้วย

แหล่ง

ประเทศไทย พบแร่แกรไฟต์ในหินแกรนิต บริเวณเขาพัง อำเภอท่าใหม่ และเขาแกลด จังหวัดจันทบุรี และพบในหินแปรทางภาคเหนือ เช่น ที่อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ พบเกิดอยู่ในหินชนวนเนื้อค่อนข้างแข็ง มีลักษณะเป็นแผ่นบาง ๆ เคลือบบนผิวหน้าของหินแปร ในหลายบริเวณทางภาคเหนือ เช่น ที่อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา อำเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย เป็นต้น นอกจากนี้ ยังพบในหินเพกมาไทต์ที่อำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

ต่างประเทศ แหล่งผลิตสำคัญ ได้แก่ ประเทศจีน อินเดีย บราซิล เกาหลีเหนือ แคนาดา และ ตุรกี นอกจากนี้ พบที่ประเทศเม็กซิโก ศรีลังกา ซิมบับเว มาดากัสการ์ นอร์เวย์ สาธารณรัฐเช็ก ยูเครน เกาหลีใต้ และรัสเซีย เป็นต้น

ประโยชน์

ใช้ในการทำดินสอดำโดยผสมกับดินเหนียวเพื่อให้มีความแข็งต่าง ๆ กัน ใช้ผสมน้ำมันทำน้ำมันเครื่อง ใช้ทำเบ้าหลอมโลหะชนิดทนไฟได้ดี เพราะจุดหลอมตัวสูงมาก ปัจจุบันแกรไฟต์เทียมทำจากการเผาแอนทราไซต์ในเตาไฟฟ้ากำลังสูงที่น้ำตกไนแองการา